Sa mundong ito kapag mahirap ang tao, kawawa. Ang walang
alam; madadaya, maaabuso ng ibang tao, o minsan pa, mapagbibintangan sa isang
bagay na hindi ginawa. Gumagalaw ang siyudad base sa batas na ginawa ng
matatalinong tao. Patuloy sa pag-ikot ang mundo, walang tigil ang pagtakbo ng
oras. Maraming magbabago ngunit hindi ang buhay ng mga taong patuloy na
gumagawa ng bagay na sumisira sa kanila.
Nanginginig ang kamay at buong katawan ni Mang Ben, isang
may kapayatang lalaki, nang pumasok siya sa isang kainan. Bahagya niya pang
inayos ang sumbrero at pasimpleng nag-obserba sa paligid. Malalim na ang gabi
kaya tahimik na sa lugar na iyon. Wala siyang dapat ipag-alala.
Isang babaeng nasa may pinto ang nakapukaw ng kaniyang
atensyon. Halatang may kaya sa buhay base sa suot nitong damit. Tila naman
nakaramdam siya ng poot habang pinapanood ito at ang ilang tao roon na
masiglang humihigop ng sabaw mula sa kani-kanilang pagkain.
Nagtagis ang kaniyang bagang at muling lumabas upang sa
labas na lamang abangan ang partikular na babae.
At hindi nga siya nagkamali dahil mayamaya pa'y lumabas
na rin ang babae patungo sa isang madilim na eskinita. Nang makahanap ng
tyempo, mabilis na inagaw ni Mang Ben ang pitaka nito. Malas niya dahil naging
alerto ito kaya kinailangan pa niyang makipag-agawan dito. Sa takot na may
makarinig sa sigaw ng babae ay bumunot na siya ng kutsilyo at inihamba iyon
dito.
"Ibigay mo sa akin ito!" pahasik niyang sigaw
rito habang pilit na inaagaw ang pitaka.
"K-Kailangan ko ho ito ngayon. Maawa kayo."
Garalgal ang tinig nito.
Itinago ng dalaga sa likuran ang pitaka kaya naman inipit
ito ni Mang Ben sa pader at itinutok ang kutsilyo sa tiyan. Gulong-gulo na ang
utak niya. Natatakot siya sa maaaring mangyari ngunit wala siyang balak umatras.
"`Wag mo nang hintaying masaktan, Miss."
"I-Ito po... `Wag n'yo lang akong saktan."
Ngunit ang akala ni Mang Ben na makakamtam ay napalitan
ng malakas na sipa na pinakawalan nito at tumama sa kaniyang binti. Hindi niya
iyon ininda.
"Tulungan n'yo ak—”
Nahawakan niya ito sa buhok at dulot ng matinding tensyon
at takot na nararamdaman, kusang gumalaw ang kamay niya para saksakin ito.
Ramdam niya ang panghihina nito habang unti-unting nalugmok sa lupa.
"Pare, tumawag tayo ng pulis. May sinaksak yata
roon."
Dalawang lalaki ang nasa dulo ng eskinita ang nakatingin
kay Mang Ben. Bahagyang inuusisa ang kinaroroonan niya at ang isa'y tila may
kausap na sa telepono. Nanghihina man ang mga tuhod dulot ng sipa natamasa,
madali siyang kumilos upang takasan ang kasalanang magdadala sa kaniya sa
impyerno.
Dumaan siya sa isang gubat at nang makasiguradong walang
nakasunod, napalupagi na lamang siya. Halos hindi na siya makahinga dahil sa
takot na namumuo sa dibdib. Pumatak na rin ang kaunti niyang luha na humalo sa
pawis.
Tatlong-libo. Para sa tatlong-libong piso nagawa niyang
kumitil ng buhay. Ganoon na ba kababa ang halaga ng buhay ng isang tao para sa
kaniya? Wala sa plano niya ang pumatay. Hindi niya iyon gusto ngunit iyon lang
ang naisip niyang paraan upang mapasakaniya ang pakay. Sa pinagdaraanan niya
ngayon, wala na yata siyang sinasanto.
Napansin niya ang pulang likido sa kamay. Pangalawang
beses na nagkabahid ng dugo sa mga kamay. Pangalawang beses na nakapatay siya
nang hindi sinasadya. Malamang bukas, nasa telebisyon na muli ang ginawa niyang
krimen, at mukha kung nagkataong namukhaan siya ng dalawang lalaki.
"Ano ba itong nagawa ko?" gigil niyang
isinuntok sa lupa ang kamao.
Hindi siya papayag na madamay ang mga taong iniingatan
niya.
Kailangan na niyang lumayo.
"`TAY! `Tay! Bakit po ngayon lang kayo umuwi? Kagabi
pa po namin kayo hinihintay." Isang batang lalaki na nasa edad na lima ang
patakbong sumalubong kay Mang Ben pagkapasok pa lang sa maliit na bahay. Sunod
na sumalubong ay ang batang si Nina na pitong taon.
"Pasensya na kayo, Atong. Nagtrabaho pa ang tatay
kaya ngayon lang ako." Inilapag niya sa lamesa ang isang supot.
"Bumili ako ng pansit para sa kaarawan mo. Paborito mo ito, 'di ba?"
Tila mga bituing kumislap ang mata ni Atong at
bumungisngis. "Talaga, `Tay? Yehey!"
"Nasaan nga pala si Mikoy, Nina?" Ang kakambal
ng anak na babae ang tinutukoy niya.
"`Tay, nasa kuwarto po. Masakit pa rin po ang
tiyan."
Binalot siya ng pag-aalala nang makita si Mikoy sa banig
na namimilipit sa sakit ng tiyan. Maya't maya rin kung humaluyhoy ito at
tagaktak ang pawis.
Noong isang gabi pa masakit ang tiyan ni Mikoy. Dahil
yata iyon sa nakain nito habang nangangalakal. Kung hindi nga lang pinapalayas
si Mang Ben sa mga pinapasukang trabaho, hindi magkakanda-leche-leche ang buhay
nila. Hindi siya mapipilitan gumawa ng masama.
"Mikoy, narito na ang Tatay. Inumin mo muna itong
gamot." Masuyo niya itong pinalitan ng damit bago ipainom ang biniling
gamot.
Gusto man niyang dalhin ito sa ospital, hindi naman niya
magagawa dahil kailangan pa rin niya magtago. Mabuti na lamang at malayo ang
tirahan nila sa lugar na pinangyarihan ng krimen, hindi rin ganoon karami ang
naninirahan. Hindi siya agad matutumbok ng mga pulis.
Mayamaya'y natigil na sa paghalinghing si Mikoy. Bahagya
ring nabawasan ang nerbyos na nararamdaman niya. Binuhat niya ito patungo sa
sala kung saan naroon si Atong at Nina.
Hindi mapaknit ang kaniyang ngiti sa nakikitang galak sa
mukha ng mga ito habang nilalantakan ang pansit na may kapartner pang puto.
Sigurado siyang kung nabubuhay pa ang kaniyang asawa, matutuwa rin ito—iyon ay
kung hindi nito malalaman ang ginawa niyang kasamaan mapakain lang ang mga
anak.
"`Tay, ano pong nangyari sa damit ninyo?"
"Ah, ano, anak…Nagkatay kasi ako ng karne sa bayan.
Natalsikan. Sandali lang, magpapalit ako ng damit."
Sinigurado niyang walang anumang bahid ng dugo ang damit
bago iyon itinago. Nanginginig ang kaniyang kalamnan, nangingilid ang luha.
Tila pinipira-piraso ang kaniyang buong katawan sa paghihinagpis. Ang kaluluwa
niya'y animo sinusunog sa impyerno. Hindi na niya alam ang gagawin para maiahon
sa kahirapan ang pamilya.
Hindi nakatapos ng elementarya si Mang Ben dahil sa hirap
ng buhay. Maaga rin siyang naulila sa magulang. At ang asawa naman niya,
namatay sa panganganak sa kambal. Pakiramdam niya siya na yata ang pinakamalas
na tao sa mundo. Ginawa niya ang lahat para lang mabuhay ang mga anak na
nagsisilbi niyang lakas. Pinasok ang anumang malilinis na trabaho, pero dahil
nga walang natapos at sa katawang tila patpat, tinatanggal din siya agad.
Naaalala pa niya nang minsang nagkasakit si Atong;
nanlimos siya sa bayan, nagmakaawa sa mga taong nakita, nanghingi ng pagkain.
May nagbigay ng tulong, ngunit ang ilan, itinaboy siya na parang maruming aso.
Napagbintangan din siyang nagnakaw. Nagpaliwanag siya
ngunit walang naniwala. Ano ba naman ang laban niya sa mga taong may kwarta at
may pinag-aralan? Maabuso at maabuso siya kahit ano'ng gawin niya. Dalawang
araw siyang nakulong bago pinatawad kahit siya dapat ang magpatawad. Patas ba
iyong maituturing?
Sa mata ng batas, talo ang walang alam. Hindi mahalaga
kung inosente ka. Ang mahalaga, may pinag-aralan ka ba?
Hindi nagtagal, tinahak ni Mang Ben ang maling landas.
Tutal kriminal na rin naman ang tingin sa kaniya ng ilang tao. Wala ring
nag-aabot ng tulong kaya siya na ang gumawa ng paraan. Gagawin ni Mang Ben ang
lahat para sa mga anak niya.
"`Tay!" boses iyon ni Atong. "Si Kuya
Mikoy po, sumasakit na naman ang tiyan!"
Naabutan ni Mang Ben ang anak na namimilipit na naman sa
upuan. Bawat daing at iyak nito ay tila karayom na tumutusok sa kaniyang
dibdib. Nawawarak ang kaniyang puso.
Hindi na niya kayang panoorin iyon kaya nagdesisyon
siyang dalhin na sa ospital.
Ayon sa doktor, nalason si Mikoy. Swerte na nga raw itong
maituturing dahil hindi agad bumigay ang katawan nito. Ngunit kailangan nitong
manatili pa sa ospital upang mabigyan ng naaayon na gamot.
"Atong, Nina, dito muna kayo. Bantayan n'yong mabuti
si Mikoy, ha?" Dinukot niya sa bulsa ang natirang pera pagkatapos ay
iniabot iyon kay Nina. "Heto, bumili kayo ng pagkain sa labas. Aalis lang
ako."
Kumapit sa laylayan ng T-shirt niya si Atong. "`Tay,
saan po kayo pupunta?"
"Magta-trabaho lang ulit ako para may pambayad dito
sa ospital."
"Babalik po kayo agad, `Tay, ha?" segunda ni
Nina.
Nakangiti siyang tumango bago hinalikan ang dalawa.
"Mahal na mahal ko kayo." Sunod niyang nilapitan si Mikoy na
mahimbing na natutulog at binigyan ito ng halik na sana'y makatanggal ng sakit
na nararamdaman nito. "Patawarin mo ako, Mikoy. Magpagaling ka." At
tuluyan siyang lumabas ng kuwarto.
Alam niyang hindi pababayaan ng ospital ang kaniyang mga
anak. Kailangan niyang magtiwala.
Maingat pa rin si Mang Ben nang makalabas sa ospital.
Panay ang sisi niya sa sarili. Kulang ang salitang kriminal para sa kaniya.
Kasalanan niya kung bakit nalagay sa alanganin ang buhay ni Mikoy. Pinabayaan
niya ito. Wala siyang kwenta. Ano pa bang pasakit ang ibibigay sa kaniya ng
Diyos!?
Diyos? May Diyos nga ba talaga? Kung mayroon, bakit
nangyayari ang lahat ng iyon sa kaniya? Wala siyang ginagawang masama noong
umpisa. Napilitan lamang siya dahil sa mga punyetang tao na kung ituring siya'y
parang hayop! Ngayon ano'ng gusto Niya para lang gumaling ang kaniyang anak!?
Huli na ba para magsisi?
Lumalim na ang gabi ngunit patuloy pa rin si Mang Ben sa
paglalakad. Hanggang sa makarating siya sa isang tulay na hindi na masyadong
matao. Mataas iyon at isa lang ang pumasok sa isip niya nang makita iyon.
Umakyat siya roon at umupo. "Kung totoo Ka, maaari
bang ako na lang ang kuhanin Mo `wag lang ang kahit sino sa mga anak ko? Ako
ang nakagawa ng masama, ako dapat ang magbayad."
Tuluyang bumagsak ang mga luhang matagal nang kinikimkim
ni Mang Ben. Matapos ang mahabang panahon, ngayon lang siya muling tumawag sa
Panginoon. Habag na habag siya sa sarili. Humugot siya ng malalim ng hininga at
ilang beses pinatama ang kamao sa sementong kinauupuan.
"Tatalon ka ba, o iiyak nang iiyak?"
Isang lalaking mapayat at may kahabaan ang buhok ang
nalingunan ni Mang Ben sa kaniyang kanan. Nangalumbaba ito sa kinauupuan niya
habang patuloy ang paghithit sa hawak na yosi.
"Mga taong may malalaking problema lang ang
nakakaisip magpakamatay."
"Isa akong kriminal," pag-amin niya.
"Tatalon ka para tumakas?"
"Tatalon ako para sa mga anak ko. Sila ang
nagbabayad ng mga kasalanang ginawa ko."
Nagbuga ito ng usok bago humarap sa kaniya. Tila wala
lang dito ang mga sinasabi niya. Sa tantiya niya ay nasa trenta anyos na rin
ito katulad niya. "Kasalanan ang pagpapakamatay. Gusto mo bang mga anak mo
rin ang magbayad sa kasalanang iyan?"
Napayuko siya. Kitang-kita niya ang malakas na agos ng
tubig na malamang binagsakan na niya kung hindi dumating ang lalaking ito.
"Anong dapat kong gawin?" malumanay niyang
sabi.
"Bumaba ka riyan at pag-usapan natin." Sumunod
naman siya. "Naniniwala ka ba sa salitang pag-asa?
"Sandali, hindi ka ba natatakot sa akin? Isa akong
kriminal. Dalawang tao ang napatay ko. Hindi ba dapat ay tumatawag ka na ng
pulis?"
"Hindi ko agad isusuplong sa pulis ang taong
nangangailangan ng tulong." Hinagod nito ang mahabang buhok. "Ngayon,
sagutin mo ang tanong ko."
Saglit na natahimik si Mang Ben. "Hindi. Ilang beses
na akong kumapit sa salitang iyan pero tingnan mo ako. Hanggang ngayon ay nakalugmok
pa rin sa impyernong buhay."
"Dahil hinayaan mo ang sarili mong gumawa ng
masama."
"Kung hindi ko iyon ginawa, hindi mabubuhay ang mga
anak ko!" Hindi na napigilan ni Mang Ben ang inis na nararamdaman. Bakit
ba hinayaan niya itong pakialamanan siya?
Aalis na sana siya nang magsalita ito.
"Narinig ko ang mga sinabi mo sa Kaniya kanina.
Totoong may Diyos, maniwala ka. Ibibigay niya sa iyo ang kapatawarang hinihingi
mo."
"Ikaw ba ang Diyos!? Ano ba'ng alam mo?"
pahasik niyang tanong ngunit ngumiti lang ito saka muling humithit sa
sigarilyo.
"Ang totoo niyan marami na rin ako nagawang
kasalanan. Nagnakaw, nanloko... at nakapatay." Nagulat siya sa sinabi
nito. "Iniwan ako ng asawa ko. Naisip kong wala nang kwenta ang buhay ko
kaya tinangka kong magpakamatay sa lugar na ito mismo."
"Ano'ng nangyari?"
"Nakita ko sila na nagtitiis sa hirap para lang
mabuhay. Naisip kong sayang ang buhay ko kung p'wede pa naman akong magbago.
Kaya hinarap ko ang batas kasama ang problemang ako ang gumawa."
Iminuwestra nito gamit ang sigarilyo ang ilang taong nasa tulay. Mga pulubi
iyon na nagsisiksikan sa isang karton para lang makatulog. Ang ilan naman ay
nagtyatyaga sa kakarampot na pagkain.
Nakaramdam si Mang Ben ng awa, hindi lang para sa sarili.
"Naranasan ko nang yurakan ang pagkatao ko dahil sa
estado ko sa buhay. Kaya nga ako naging ganito."
"Pero hindi katulad nila, palagi kang magtatago sa
batas. Habang-buhay kang hahabulin na iyong konsensya." Naglakad ito
patungo sa basurahan at itinapon roon ang sigarilyo saka muling nagsindi ng
panibago. "Hindi sagot ang pagpapakamatay, kaibigan. Hindi iyan ang
solusyon para matakasan ang problema."
Tinamaan si Mang Ben sa mga sinabi nito. Wala sa hitsura
nito ang magsasabi ng mga ganoong klaseng bagay na makakapagpaisip sa kaniya ng
mga dapat niyang gawin. Nanikip ang kaniyang dibdib, bumugso ang luha, at
napaluhod na lang habang inaalala ang mga anak. Kung hindi dahil sa lalaking
ito, wala na siya sa mundong ito.
Nais na niyang magbago. Huli na ba?
Kapagkuwan ay naramdaman niya ang marahang tapik sa
kaniyang balikat. Tapik ng isang taong mapagkakatiwalaan. Magaan iyon at
masasabi niyang nagbigay sa kaniya ng lakas ng loob kahit paano. Lalo na ang
mga salitang sunod nitong pinakawalan.
"Tandaan mo. Iisa lang ang buhay natin ngunit ang
pag-asa at pagbabago, nasa harapan lang natin iyan, hindi mawawala. Tumayo ka
na riyan. Tutulungan kita."
Hindi naglao'y ginawa ni Mang Ben ang isang bagay na
matagal na dapat niyang ginawa—ang pagharap sa batas. Kusa siyang sumuko sa mga
pulis at pinatawan ng pitong taong pagkakakulong.
Tiniis niya ang hirap sa loob ng malamig at walang buhay
na selda. Inihabilin niya ang mga anak sa lalaking nakapagbago ng paniniwala
niya; ang lalaking tumulong sa kaniya--si Junel. Pinabibisita nito sa kaniya
ang mga anak para lang mapunan ang pangungulilang nadarama.
Subalit hindi na kagaya ng dati. May kulang sa kasiyahan
niya. Naroon pa rin ang pagsisi sa kaniyang damdamin.
Ngunit ano pa nga ba ang magagawa niya? Ang mga bagay na
tapos na'y kailanman hindi niya maibabalik pa. Magpatuloy ng pakikibaka sa
buhay ang tangi niyang magagawa.
Kaya nang matapos ang pagdurusa sa loob, sa wakas
nakalaya na rin siya.
Nagmamadaling bumaba ng jeep si Mang Ben nang sa wakas ay
makarating sa paaralan. Kalalaya niya lang kasi. Nanibago siya kaya medyo
naligaw pa siya. Kailangan niya ring mahabol ang oras dahil ang sabi ni Junel
ay ala-una ng hapon raw magsisimula ang programa. Ngunit pasado alas dos na
yata.
Agad nahanap ni Mang Ben ang puwesto nina Junel. At isang
mainit at makabagbag-damdaming yakap ang isinalubong sa kaniya ni Atong.
"`Tay, na-miss po kita," umiiyak na sabi ng
bata.
"Na-miss din kita, anak. `Wag kang mag-alala.
Pangako, hindi ko na kayo iiwan."
Pansamantalang napunta sa kanila ang atensyon ng ilang
tao ngunit mayamaya pa'y nakangiting inakbayan siya ni Junel.
"Tamang-tama lang ang dating mo. Hayun si Nina,
puntahan mo na."
"Naging ama ka rin sa kaniya. Gusto ko sanang sabay
tayong sumalubong sa kaniya."
Kitang-kita niya kung paano umakyat sa entablado si Nina.
Abot-tainga ang ngiti nang tanggapin ang isang papel na magpapatunay sa
nakatapos na siya. Tapos na ito sa elementarya, sa wakas. At iyon ay sa tulong
ni Junel.
"Maligayang pagtatapos, Nina," salubong ni Mang
Ben sa panganay nang makababa ito.
Kumislap ang mga mata ni Nina at animo kidlat sa bilis
ang pagkawala ng luha nito. Ngiti na may kasamang iyak ang ipinakita nito.
Ikinulong naman niya ito sa bisig bago halikan ang tuktok ng ulo.
"Pasensya ka na, ngayon lang ako. Hindi ko man lang
nasilayan ang pagpasok mo sa elementarya."
"Okay lang, `Tay. Ang mahalaga narito ka na. At
nakita mo akong umakyat sa entablado."
"Bisitahin natin si Mikoy pagkatapos. Sigurado akong
matutuwa iyon 'pag nakita ang diploma mo. Mapapasayaw 'yon," natatawa
niyang sabi.
Pansin niya ang ilang guro sa malapit na nakangiting
nakatutok sa kanila at tila narinig ang kanilang pag-uusap. Buong pusong
pinasalamatan ni Mang Ben ang mga ito na naging gabay rin ni Nina.
Matapos ang programa pinuntahan agad nila si Mikoy,
maliban kay Junel na mauuna na raw umuwi.
Alam ng Diyos kung gaano siya kasabik na makita ito; na
mahawakan ito, at marinig ang tinig at tawa nito. Nakakalungkot lang dahil
lahat ng iyon ay hindi na mangyayari. Tanging larawan na lang at ang mga letrang
nakaukit sa puntod nito ang masisilayan niya.
Hanggang sa mga sandaling iyon hindi niya pa rin maiwasan
sisihin ang sarili. Iniisip niya pa rin kasi na baka si Mikoy ang naging
kabayaran sa mga kasalanan niya noon. Ang pagkamatay nito ang pinakamatinding
karma na natanggap niya at habang buhay papasanin.
Inayos ni Mang Ben ang dalang bulaklak sa puntod ng
namayapang anak.
"Mikoy, anak, narito na si Papa. Nami-miss na kita.
Patawad kung nangyari ito."
Nakatitig lamang siya sa puntod, nagpipigil na 'wag
maluha ngunit kahit anong pigil niya para magmukhang matapang, lumalabas pa rin
ang kalambutan ng puso niya bilang ama. Mayamaya'y naramdaman niya ang pagyakap
ni Nina, sumunod si Atong.
At sa harap ng puntod ni Mikoy, nangako siya sa sariling
hindi na babalik sa balikong daan para buhayin ang natitirang anak. Makikisabay
siya sa agos ng buhay, sa batas, pero hindi sa maling paraan.
Ito ay isang lahok sa Saranggola Blog Awards 7. www.sba.ph
Ito ay isang lahok sa Saranggola Blog Awards 7. www.sba.ph
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento